Үгүлээт нэһилиэгин олоҥхоһуттара, ырыаһыттара, үҥкүүһүттэрэ
Нэһилиэк 19 үйэ бүтэһик сылларыгар уонна 20 үйэ саҕаланарыгар талааннаах дьоннордоох этэ. Ол куҥрдук олоҥхоһут, ырыаһыт- тойуксут, тимир, мас уустара, ойуун, удаҕан , отоһут дьон олорон ааспыттара. Түөлбэ аайы ыал ыҥырыгар, норуот кэпсээнигэр сылдьар сүүнэлээх олоҥхоһуттар Амыһаахтан- Даадаан, Боруоран, Этэкээнтэн- Кынтаалыыр, Дьаархантан — Борис Алексеев, улуу ырыаһыттар Хантаар, Бэдьэкэ, ырыанан эмтиир Сэтирик о.д.а.
Үгүлээт дьонуттан кэнники үөскээбит талааннаахтар бааллар, кинилэр айар талааннарын оһуокайынан эрэ сайыннара сатыыллара. Олортон Лукин Капитон, Алексеев Захар Иванович, Харлампьева Федосия Васильевна, Капитонов Роман, Афанасьев Кирилл, Лебедкин Баьылай, Алексеева Маарыйа, Спиридонова Татыйаан ааттарын нэһилиэк дьоно бары билэллэр.
“Павлов Федот (Кынтаалыыр) кэргэнэ Марфа диэн, Илин Төрүккэ олорбуттарааа. Кэлиннн киннни аатынан Кынтаалыыр Төрүтэ диэн ааттаммыт. Кынтаалыыр олоҥхоһут, ырыаһыт, Бэлэм айахтаах, уус тыллаах, киирбит-тахсыбыт киһи этэ. Яковлевка хамначчыттаабыта, оттуу сылдьан сүтэн хаалбыта. Кыыстаах ойоҕун хаалларан баран куоракка күрээбит. Атыыһыт Гаврильевка хаманаччытаабыт. Онно куорат атыыһыттарыгар олоҥхолуур эбит. Түөрт сыл буолан баран дойдутугар кэлбит. Христос воскрес диэбитинэп пасхаҕа киирэн кэлбит. Кырдьан баран соҕот оҕун олорбут. кыыһа Ирина удаҕан быһыытынан сураҕырар этэ” ( Афанасьев Т.И.)
“Кынтаалыыр улахан олоҥхоһут киһи этэ. Сэттэ уонча сыл ааспытын кэннэ да кини хоһоонун өйдүүбүн
Тэҥнээх олох кэлэригэр
Тэйэн биэриллэр буолуо
Сөптөөх олох кэлэригэр
Сүтэн хаалыллара буолуо
Саҥптын ууһунан, ыпсарыылаах тылынан кини тэҥнээҕэ чугаһынан суоҕа буолуо “ Афанасьев Д.И.
Иванов Сергей Иванович- Амыһаахтан төрүттээх, тойуксут, ырыаһыт. Киниэхэ эдэр сылдьан Каратаев Баһылай кэлэн олоҥхолотор уонна сурукка бэлиэтэнэр этэ.
Алексеев Борис Саввич- (Саайыы уола) .
Олоҥхоһут Барыыс. Үгүлээккэ төрөөбүтэ. Олоҥхоһут, тойуксут, оһуокайдьыт. Кини олоҥхотун улуус суруксута Марк Жирков ыҥыттаран ылан истэрэ, истиҥник хайгыыра, сүбэ- ама биэрэрэ. 1938 сыллаахха Сэһэн Боло анаан-минээн кэлэн Барыыс Эрбэхтэй Бэргэн олоҥхотун 3904 строканан устубута, ол научнай кииҥҥэ харалла сытар.
Хантар Сакааһык ( Алексеев Алексей) аакка-суолга киирбит аатырбыт ырыаһыт этэ. Суруйааччы Алексеев М.П.-Дапсы суруйбута « Улуу тойуксуттар бааллар, оннооҕор биир лабааҕа олорор чыычааҕы хоһуйан хас да түүннээх күн ыллыыллар» Ити кини суруйбут киһитэ Амыһаахха Сакааһыт Өлөксөй. Кэлин кини өлтүн кэннэ Бэдьэкэ Хантар ырыаларын үтүктэн ылыырын Тимофей Афанасьев истибитин кэпсээбит. Ити ырыа ис хоһооно Сакааһык тэҥкэ тиитигэр тахсыбыт тииҥи саха чокуур саатынан 30 төгүл сыыһан баран, ол мас төрдүгэр муҥатыйан ыллаабыт ырыатын ырыаһыт барытын туойара.
( Лыппырова-Спиридоноа М.А.)
Семенов Ньукулай-( Боруоран) Үчүгэй ырыаһыт, муҥхаһыт. Биир ырыатын Үгүлээт аҕабыта А.Попов «Дьыл түөрт кэмэ» дмэн ааттаан кинигэҕэ таһаартарбыта.
Боруоран бары өттүнэн таланнаах киһинэн биллэрэ. Тимир ууһа, бэйэтэ күөртээх, уһанар тэриллээх, быһаҕы , анньыыны охсор, тиммири уһаарар киьи. Улахан атыыһыт хоту оройуоннарынан , Бүлүү куоратынан сылдьара.
Кини өтөҕүн, Быччаҥдааҥҥа улахан уот кэлэн баран олорбут дьиэтин, ампаарын, хотоенун сиэбэтэх. Уҥуоҕа өтөхтөн 400 мир ойуурдаах кырдалга баар, кырдалы барытын уот сиэбит, оттон кини уҥуоҕун төгүрүйэ сылдьан сиэбэтэх. ( Алексеев В.М.)
Спиридонов Ньукулай (Даадаан) олоҥхоһут ырыаһыт этэ. Ыалга ыҥырыкка сылдьара. Ыаллар үөрүүлээх кэмнэригэр- сыбаайбаҕа, оҕо төрөөтөҕүнэ, идэһэ сиэннэҕинэ ыҥыраллара.
Алгысчыттар
Айылҕаттан этэр тыыннаах тыллаах дьон Үгүлээккэ былыргаттан да элбэхтэрэ. Алгысчыттар куруук ытыктабылга сылдьаллара. Ыһыахтарга, уруу малааһыныгар, дьиэҕэ киириигэ алгыс этэр дьон ыал, оҕолоох , үтүө дьон буолаллара. Харлампьева Ф.В. ,элбэх оҕолоох ийэ, уус тыллаах, кэрэ куоластаах оһуокайдьыт, 70-80 сылларга дьонун-сэргэтин, дойдутун алгаан ыһыахха аал уотун айах тутара. Кэлин Афанасьев Степан Игнатьевич,көрдөөх артыыс, ырыаһыт, алгысчыт үтүөтэ этэ. Билигин сааьыран, оҕолоругар Дьокуускай куоракка олорор, Үгүлээт нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.Степан Игнатьевич алгыһа тыла-өһө дириҥ ис хоһооннооҕо. Сиэри- туому барытын тутуһан оҥороро. Кузнецова Лидия Николаевна, Үгүлээт орто оскуолатыгар 40 тахса сыл ыстаастаах учуутал, дириэктэри иитэр үлэҕэ солбуйааччы. Кини сыбаайбаларга, малааһыннарга, ыһыахтарга алгыс этэр, култуура эйгэтигэр тумус туттар киһибит. Яковлев Афанасий Александрович, кырдьаҕас алгысчыппыт. Нэһилиэк ыһыаҕын алгыһын ыытар, айылҕаттан талааннаах уус, ырыаһыт күндү киһибит.